کد مطلب:27042 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيا خداوند متعال در قرآن كريم دربارة حكومت اسلامي چيزي فرموده است؟

آري، قرآن كريم طرفدار اصلي لزوم حكومت براي جامعه است و در اين راستا، حكومتي را پيشنهاد ميكند كه با نظام اجتماعي مورد قبول خودش ـ كه همان نظام توحيدي است ـ موافق باشد و به همين منظور در چندين آيه ميفرمايد:

إِنِ الْحُكْمُ إِلآلِلَّهِ; (انعام، 57; يوسف، 40 و 67) حاكميت و فرمان، تنها از آن خداست.

وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَـََّئِكَ هُمُ الْكَـَفِرُونَ; (مائده، 44) و كساني كه بر طبق آنچه خدا نازل كرده حكم نميكنند، كافرند و در آية 45 اين سوره ميفرمايد: وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَـََّئِكَ هُمُ الظَّـَـلِمُونَ همچنين در آيه 47 همين سوره ميفرمايد: وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَـََّئِكَ هُمُ الْفَـَسِقُونَ.

و آيات فراوان ديگري كه دربارة مسائل مختلف حكومتي نازل شده است; مانند:

1. قضاوت: يَـَدَاوُدُ إِنَّا جَعَلْنَـَكَ خَلِيفَةً فِي الاْ ?َرْضِ فَاحْكُم بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ; (ص، 26) اي داود، ما تو را بر روي زمين خليفه قرار داديم، پس در ميان مردم به حق حكومت و داوري كن.

2. قانونگذاري: كهف، 26 / شوري، 10 / نور، 51 و....

3. شرايطي كه كارگزاران حكومت بايد داشته باشند: شعرأ، 151 / نسأ، 5 / كهف، 51 / قلم، 8 و 10 ـ 13 / نسأ، 135 و....

4. حدود و تعزيرات: مائده، 33 و 38 / نور، 2 و 4 / نحل، 106 / آل عمران، 86 ـ 87 و....

5. امر به معروف و نهي از منكر: آل عمران، 104 و 110 و 113 ـ 114 / توبه، 71 و 112 / حج، 41 و....

آيات ياد شده، نظريه استقرار حكومت اسلامي را بر جامعه تأييد ميكند.

همچنين در قرآن كريم به ويژگيهاي حكومت اسلامي و وظايف مردم و رهبري و قواي ديگر اشاره شده است:

1. براي مردم بودن: قرآن كريم يكي از نشانههاي برتري امت اسلامي را مردمي فكر كردن و براي مردم بودن آنها دانسته و ميفرمايد: كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ; (آل عمران، 110) شما بهترين امتي بوديد كه به سود انسانها آفريده شدهايد; ]چه اينكه[ امر به معروف و نهي از منكر ميكنيد.

2. با مستضعفان زيستن: قرآن كريم به پيامبراكرمخطاب ميفرمايد: وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَوَةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَ لاَتَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ...; (كهف، 28) با كساني باش كه پروردگار خود را صبح و عصر ميخوانند و تنها رضاي او را ميطلبند و هرگز به خاطر زيورهاي دنيا، چشمان خود را از آنها بر مگير و از كساني كه قلبشان را از ياد خود غافل ساختيم، اطاعت مكن; همانها كه از هواي نفس پيروي كردند و كارهايشان افراطي است.

3. رعايت تخصصها: در مقام تعيين مسئوليت و تقسيم كارها، هر كاري به فرد لايق همان مقام بايد واگذار شود. قرآن كريم نيز در زمينه موضوع مديريت و امامت، امر ميكند كه پيشواي معصوم امانتِ امامت را به امام بعد از خودش كه در حقيقت، اهل و شايسته اين جايگاه است، منتقل كند; آنجا كه ميفرمايد: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الاْ ?َمَـَنَـَتِ إِلَيََّ أَهْلِهَا...; (نسأ، 58) خداوند به شما فرمان ميدهد كه امانتها را به صاحبانش بدهيد و هنگامي كه ميان مردم داوري ميكنيد، به عدالت داوري كنيد!

و...(ر.ك: قرآن و مديريت راستين، محمد جواد عليزاده، نشر رستگار.)

بنابراين قرآن كريم اولاً ضرورت وجود حكومت اسلامي و برپا داشتن نظام الهي و جاري ساختن عدالت اجتماعي را گوشزد ميكند و در سطحي وسيع، موضوع حكومتِ الله را در مقابل حكومتِ طاغوت مطرح ميكند و ميفرمايد: انبيا و شرايع آمدهاند تا حكومت طاغوت را درهم شكنند و حكومت الله را جهان شمول نمايند. جايگزيني حكومت الله به جاي طاغوت به آن است كه كساني كه خُلقيات و روحيات الهي دارند و خليفةالله في الأرض ناميده ميشوند، حكومت كنند و دست طاغوت را از حاكميتِ بر مردم كوتاه سازند; چنانكه آيه 36 سوره نحل به خوبي روشن ميسازد كه وظيفه يكايك مسلمانان، رويگرداني از حكومت طاغوت و روي آوردن به حكومت الهي است; همانا ما در ميان هر امتي پيامبري را برانگيختيم ]تا مردم را پيام دهد[ كه فقط خدا را پرستش كنيد و از طاغوت دوري گزينيد.(ر.ك: ولايت فقيه، محمدهادي معرفت، ص 119، مؤسسه التمهيد / حقوق و سياست در قرآن، آيةالله محمدتقي مصباح يزدي.)

ثانياً: قرآن در آيات متعددي به شرايط زمامدار و رهبري اشاره كرده است; از جمله:

1. عادل باشد (هود، 113); 2. عالم و دانا باشد (بقره، 247); 3. بايد شخصي امين باشد (شعرأ، 143); 4. توانايي و حسن تدبير داشته باشد (بقره، 247); 5. يقين و پايداري و استقامت را پيشه خود سازد (سجده، 24) و...

حاصل كلام آنكه خداوند دستور به تشكيل حكومت اسلامي داده است و براي رهبري آن، شرايطي را مقرر نموده است و كاملترين مصداق ويژگيهايي كه در آيات ذكر شده است (مسلمان و مؤمن، اسلامشناس و آگاه به مسائل زمان و...) پيشوايان معصوم: و در عصر غيبت، نزديكترين افراد به معصومين فقها هستند.